Taalvaardige toekomstgids
Een jaar lang deed ik onderzoek naar laaggeletterdheid en maakte ik een ontwerp voor een taalvaardige toekomst. Dat deed ik in het kader van de HKU masteropleiding Crossover Creativity. In de samenvatting van mijn scriptie beschrijf ik hoe mijn ontwerp ‘Toekomstgids voor taalprofessionals in Amsterdam’ een bijdrage kan leveren aan de oplossing van dit ingewikkelde en hardnekkige probleem:
In Nederland hebben meer dan twee miljoen mensen moeite met lezen, schrijven, rekenen en/of digitale basisvaardigheden. Laaggeletterdheid is een vorm van ongelijkheid die in de taal besloten ligt, sommige mensen zijn laag- en andere mensen zijn hooggeletterd. Maar deze groep van laaggeletterden is heel divers: er zijn grote verschillen in achtergrond, loopbaan, sociale omstandigheden en taalniveau. Door de coronapandemie neemt de ongelijkheid wereldwijd toe. Dat vergroot de urgentie voor een transformatieve agenda. Echter, alle signalen wijzen de verkeerde kant op. Als er niets aan de huidige aanpak verandert, zal het aantal laaggeletterde mensen de komende periode gelijk blijven of toenemen. Dat leidt tot de volgende onderzoeksvraag:
Welke toekomst van laaggeletterdheid is wenselijk?
Een gewenste toekomst kan een geletterde of een taalvaardige toekomst zijn. Een laaggeletterde zal niet snel een hooggeletterde worden. Maar de vaardigheid om je voor te bereiden op de toekomst kan iedereen ontwikkelen. Toekomstgeletterdheid is nodig om ons een voorstelling van een wenselijke toekomst te kunnen maken. Voor de transformatie naar die toekomst moeten we bereid zijn om onze waarden, overtuigingen en ideeën te veranderen. De ambitie is het scheppen van mogelijkheden voor alle mensen. Een taalvaardige toekomst is een gelijkwaardige toekomst waarin mensen de gelegenheid krijgen om hun talenten te ontwikkelen. De ontwerpvraag is:
Hoe kunnen taalprofessionals ervoor zorgen dat Amsterdamse, laaggeletterde werknemers taalvaardiger worden?
Hooggeletterde taalprofessionals en laaggeletterde Amsterdammers ontmoeten elkaar op de werkvloer. Daar kunnen ze, iedereen in hun eigen tempo, werken aan een taalvaardige toekomst. Om de kloof tussen toekomst en heden te overbruggen is een Toekomstgids nodig die ervoor kan zorgen dat taalprofessionals en laaggeletterde Amsterdammers de weg naar het leren van nieuwe vaardigheden kunnen vinden. Met name sociale werkgevers bieden hun werknemers de gelegenheid om te werken en te leren voor een gelukkiger leven. De Toekomstgids is een transformatief ontwerp dat bestaat uit drie routes naar een taalvaardige toekomst voor de maatschappij, de mensen en de middelen. Op elk van deze routes kunnen transformaties tot stand worden gebracht om een taalvaardige toekomst mogelijk te maken.
Voor de ontwikkeling van dit ontwerp werkte ik onder meer samen met Mark Schol van het Amsterdamse Taalakkoord en Marian Janssen-de Goede die het programma Klasse! voor het vinden, benaderen en werven van laaggeletterde mensen ontwikkelde. Het vertrekpunt van haar werk is de leervraag: wat wil jij vandaag leren om morgen mee te kunnen doen? De Toekomstgids biedt een nieuw perspectief op een hardnekkig en ingewikkeld probleem dat niet eenvoudig is op te lossen. De gids werd uitgebreid getest door taal- en toekomstprofessionals. Zij erkennen de noodzaak van het gezamenlijk formuleren van een doel en noemen het belang van het bieden van handelingsperspectief. Er is bereidheid om met behulp van de Toekomstgids de routes naar een taalvaardige toekomst te bepalen.
Hilde Roothart, trendonderzoeker en toekomstmaker